Een verkennende literatuurstudie – SLO • nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling
Auteurs: Annette Thijs, Ina Berlet, Paula Wanner, Mieneke Langberg, Henny Jacobs en Frank Bulthuis
Redactie: Annette Thijs, Ina Berlet
Achtergrond
De toegenomen diversiteit in de samenleving stelt nieuwe eisen aan het onderwijs.
Leerlingen komen met uiteenlopende sociaal-culturele achtergronden en referentiekaders op school. Dit stelt leerkrachten voor de uitdaging om rekening te houden met deze verschillen, onderwijs te bieden dat voldoende aansluit bij hun
belevingswereld en een klassenklimaat te creëren waarin alle leerlingen zich thuis en veilig voelen. Bovendien wordt van scholen verwacht dat ze leerlingen toerusten voor participatie in een pluriforme samenleving. Aan deze maatschappelijke taak van de school wordt vanuit onderwijsbeleid steeds meer waarde gehecht. Zo staat in de recent gewijzigde Wet op het Primair Onderwijs (2006) dat het onderwijs er mede van uitgaat dat “leerlingen opgroeien in een pluriforme samenleving” en dat “leerlingen kennis hebben van en kennismaken met verschillende achtergronden en culturen van leeftijdgenoten”. Omgaan met culturele verschillen wordt daarmee als een belangrijk aandachtsgebied gezien. Vedder, Horenczyk en Liebkind (2007) beschrijven twee belangrijke uitdagingen die de multiculturele samenleving met zich meebrengt voor het onderwijs: (i) aansluiten bij specifieke leerbehoeften en belevingswereld van leerlingen met zeer uiteenlopende culturele achtergronden en thuissituaties, en (ii) leerlingen leren omgaan met culturele diversiteit.
Ook Veugeler et al. (2007) wijzen op het belang van aandacht voor culturele en etnische diversiteit in het onderwijs en in onderwijsontwikkeling. Het is in hun ogen belangrijk vanwege de veranderende en steeds cultureel gemeleerdere samenstelling van de leerlingen- en leerkrachtpopulatie op scholen en de daaruit voorvloeiende interacties, en omwille van het voorbereiden van de leerlingen op hun functioneren in een multiculturele samenleving.
Culturele diversiteit krijgt nog maar weinig aandacht in de onderwijspraktijk. Uit onderzoek (Derriks, Ledoux, Overmaat & van Eck, 2002) blijkt dat leerkrachten het belangrijk vinden om de sociaal-culturele achtergronden van leerlingen op een
respectvolle manier te betrekken in het onderwijs, maar het lastig vinden om dit concreet vorm te geven. Kennis over de culturele en sociale kaders van waaruit kinderen denken en beleven en over juiste aanpak om culturele achtergronden aan de orde te stellen ontbreekt. Ook de Inspectie van het Onderwijs (2007) constateert dat scholen het lastig vinden om de verschillende culturen op een vruchtbare manier te benutten in het onderwijs.
Doel van het onderzoek
Het doel van dit onderzoek is kenmerken van een kansrijke aanpak voor het omgaan met culturele diversiteit in het onderwijs op te sporen. Daartoe worden trends en uitdagingen op het terrein van culturele diversiteit in kaart gebracht en wordt
gereflecteerd op leerplankundige vraagstukken die daaruit voortvloeien. De opbrengst van dit onderzoek vormt de basis voor verder verdiepend onderzoek op deelaspecten en de ontwikkeling van handvatten om het vermogen van scholen te vergroten om recht te doen aan verschillen tussen leerlingen in het onderwijs. Het onderzoek past bij het voornemen van de SLO om meer aandacht te besteden aan culturele diversiteit in haar werk als nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling.
Het onderzoek gaat van start met een verkennende studie waarin de vraagstelling wordt onderzocht met behulp van literatuurstudie en raadpleging van een aantal deskundigen. De resultaten van dit onderzoek worden gepresenteerd in dit rapport. De resultaten vormen vervolgens de basis voor verder onderzoek waarin kenmerken van een kansrijke aanpak voor culturele diversiteit verder worden onderzocht in de schoolpraktijk.
Meer lezen? Download hier het artikel.